صکوک استصناع

بانک مرکزی در ابلاغیه‌ای دستورالعمل اجرایی انتشار صکوک استصناع ریالی و ارزی را ابلاغ کرد. بر اساس این ابلاغیه انتشار صکوک استصناع ریالی تنها توسط ناشر در بازارهای مالی با مجوز بانک مرکزی ممکن است. امکان فروش قبل از سررسید اوراق و معافیت مالیاتی درآمد‌های ناشی از نقل و انتقال این صکوک از مهم‌ترین خاصیت ‌های این ابزار تامین مالی هستند.

همچنین براساس این ابلاغیه عامل (موسسه اعتباری که به پیشنهاد بانی و با تایید بانک مرکزی انتخاب می‌شود) وظیفه عرضه اولیه صکوک از سوی ناشر استصناع و پرداخت اجاره‌ بها در سررسید‌ های معین و باز پرداخت مبلغ اصل صکوک به سرمایه‌گذاران در سررسید نهایی صکوک را از طریق ناشر و به پشتوانه اخذ وثیقه از بانی بر عهده دارد. منظوراز بانی " شرکت‌های دولتی، موسسات‌اعتباری و شهرداری‌ها هستند که صکوک استصناع برای تامین مالی آنها منتشر می شود."

بانک مرکزی در این بخشنامه دستورالعمل انتشار صکوک استصناع ریالی را در 23 ماده و 9 تبصره تصویب کرده است.

دستورالعمل انتشار صکوک استصناع (ریالى و ارزى )

منظور از "استصناع" قراردادی است که به موجب آن یکی از طرفین (سازنده) در مقابل مبلغی معین، متعهد به تولید تبدیل و با تحویل کالا یا اجرای طرح با مشخصات مورد تقاضا و تحویل آن در دوره زمانی معین به طرف دیگر، یعنی سفارش دهنده، می‌شود.

صکوک استصناع چیست؟ 

استصناع در باب استفعال از مصدر صنع، به معنی درخواست ساخت است. منظور از استصناع خرید کالایی است که طبق سفارش خریدار تهیه می شود. این در حالی است که در موسوعه جمال عبدالناصر، بیع استصناع تعریف شده " قراردادی بر کالای در ذمه که ساخت آن مطابق خصوصیات و شرایط معین شده در قرارداد و در مقابل بهای معین صورت می‌گیرد. " 

مراد از قرارداد استصناع یا قرارداد سفارش ساخت این است که کسی به نزد صنعت گر بیاید و از او بخواهد تعدادی از کالاهایی را که می‌سازد به ملکیت او درآورد، در این حال قراردادی میان این دو به امضاء می‌رسد که بر اساس آن صاحب صنعت، کالای مورد توافق را برای او بسازد و مبلغ مورد توافق را دریافت کند. 

بنابراین می‌توان گفت صکوک استصناع، اسناد و گواهی ‌های دارای ارزش یکسان هستند و برای تجمیع وجوه لازم جهت ساخت کالایی استفاده می‌شوند که تحت تملک دارنده صکوک است. ناشر صکوک استصناع، تولید کننده کالا است. پذیره‌نویس آن، خریداران کالای مورد نظر و وجوه جمع‌آوری شده، هزینه ساخت کالا است. 

انواع اوراق استصناع 

استفاده از اوراق استصناع به دو روش استصناع موازی و استصناع و اجاره به شرط تملیک قابل اجرا است.

الف- استصناع موازی : در این روش بانی ( مانند یک وزارتخانه یا شهرداری یا شرکت دولتی یا خصوصی) با مراجعه به امین و تشکیل شرکت واسط تامین مالی و اجرای پروژه را از طریق قرارداد استصناع به آن می سپارد و به جای قیمت پروژه، اوراق بهادار استصناع با سررسیدهای معین می پردازد. واسط، طبق قرارداد استصناع دومی، ساخت پروژه مورد نظر را به پیمانکار مربوطه سفارش می دهد و در مقابل متعهد می شود قیمت پروژه را طبق زمان بندی مشخص به وی بپردازد. سپس واسط اوراق بهادار استصناع که حکایت از بدهی بانی می کند را از طریق شرکت تامین سرمایه به مردم می فروشد و بدهی خود به پیمانکار را می پردازد. 

ب- استصناع و اجاره به شرط تملیک : در این روش بانی با مراجعه به امین و تشکیل شرکت واسط متعهد می شود چنانچه واسط کالا یا پروژه خاصی را احدث یا تولید کند آن را از واسط به صورت اجاره به شرط تملیک دریافت خواهد کرد. واسط طبق قرارداد استصناعی ساخت کالا یا پروژه مورد نظر را به پیمانکار سفارش می دهد و در مقابل متعهد می شود قیمت کالا یا پروژه را طبق زمان بندی مشخصی بپردازد. 

واسط هم بعد کسب مجوزهای لازم، اوراق بهادار استصناع را منتشر و از طریق شرکت تامین سرمایه به مردم واگذار کرده، وجوه آنان را جمع آوری می کند و سپس به وکالت از طرف آنان قیمت پروژه را به پیمانکار می پردازد. واسط کالا یا پروژه را از پیمانکار تحویل گرفته به وکالت از طرف صاحبان اوراق به بانی اجاره به شرط تملیک می دهد. بانی از محل بودجه خود یا از طریق واگذاری دارایی ساخته شده، اصل سرمایه و سود صاحبان اوراق را در قالب حقوقی اجاره به آنان می پردازد. 

منابع و مطالب مرتبط

1-       دستورالعمل انتشار اوراق صکوک استصناع ریالی و ارزی

2-       ابلاغ دستورالعمل انتشار صکوک استصناع ( ریالى و ارزى )

3-       صکوک (ابزار مالی جدید) چیست؟

4-       ابعاد صکوک استصناع و دیدگاه های آن تشریح شد

      5-       گفتگو و توضیحات عباس موسویان دبیر کمیته فقهی سازمان بورس